SON XƏBƏRLƏR
Abdullayeva Lalə Yunis qızıBakı şəhəri, Suraxanı rayonu, Hövsan qəsəbəsi
E.Qaranzadə adına 270 nömrəli tam orta məktəbin
kimya-biologiya fənn müəllimi
Müdriklər deyirlər ki, çox vaxt insanın dünyaya gəldiyi fəsil onun təbiəti ilə uyğunluq yaradır. Bu baxımdan, Onu nur və həyat rəmzi də adlandırmaq olar. Çünki O, təbiətin oyandığı, torpağın canlandığı, istinin və işığın artdığı bir fəsildə dünyaya göz açmışdı. O, elə insan idi ki, bir dəfə ünsiyyətdə olanlar onu ömrü boyu unuda bilmirdilər. Bu böyük şəxsiyyət elə ilk andan onunla ünsiyyətdə olanların yaddaşında yüksək vətəndaşlıq, humanizm və ürək saflığının mücəssəməsi kimi əbədi qalırdı. Onun insanlara məhəbbəti qeyri-adi dərəcədə hüdudsuz idi. O, sevib seçdiyi, ömrünü həsr etdiyi sənəti ilə bu istedadını tam gerçəkləşdirə bilmişdi. Ömrü vəfa etsəydi, bir neçə gün sonra, O, 90 yaşını qeyd edəcəkdi. Lakin ətrafındakılara daim nur, eləcə də, yaşamaq və həyat eşqi bəxş edən bu dahi İNSAN bu işıqlı dünya ilə elə aprel ayında da vidalaşdı...
Aprelin28-dədünyaşöhrətlialim,tibbelmləridoktoru,professor, Əməkdarelmxadimi, Azərbaycan Respublikası Elmlər Akademiyasının həqiqiüzvüZərifə Əliyevanınanadanolmasının 90-cıildönümütamamolur. Zərifə xanım 1923-cü ildə qədim Naxçıvan torpağının Şahtaxtı kəndində görkəmliictimaivə dövlətxadimi, xalqımızınböyükoğluƏziz Əliyevin ailəsindədünyayagözaçıb. Atasınınömüryolusonradanonunüçünəsl həyat məktəbinəçevrilib.Zərifə xanım Əliyevamüasir, müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı vəqurucusu,bütünmənalıömrünüVətəninin və xalqının tərəqqisinə həsretmişdahişəxsiyyətin -ÜmummilliliderHeydər Əliyevin vəfalıömür-günyoldaşı, sədaqətlidostuvə etibarlı silahdaşıidi. Vaxtilə Əziz Əliyevin ailəsində görüb-götürdükləri, yaxşıbirtəcrübəkimi, ölkəninbirincişəxsinin xanımıolduğuzamanlardaONUN köməyinə çatıb. O,Uluöndərimizə mənəvidayaqolub. Zərifə xanım Əliyeva 1947-ci ildə N.Nərimanov adına Azərbaycan DövlətTibbİnstitutunubitirib.Azərbaycan Elmi-TədqiqatOftalmologiyaİnstitutundaelmiişçi, 1969-cu ildən isə Ə.Əliyev adına Azərbaycan Həkimləri Təkmilləşdirməİnstitutundagözxəstəlikləri kafedrasınındosenti,professor, görmə orqanlarının peşə patologiyası laboratoriyasınınmüdiri,oftalmologiyakafedrasınınmüdiri(1982-1985) vəzifələrində çalışıb.
Akademik Zərifə Əliyevanın alim kimi qazandığı böyük uğurlar Azərbaycan tibb elminin tarixində ayrıca bir mərhələ təşkil edir. Onun elmi fəaliyyəti çox zəngin və əhatəlidir. O, istedadlı alim kimi oftalmologiyanın aktual mövzularına həsr edilmiş çoxprofilli tədqiqatlar aparıb və dəyərli elmi-tədqiqat işləri yazıb. Müxtəlif göz xəstəliklərinin müalicə və profilaktika tədbirlərinin işlənib hazırlanması ilə məşğul olan Zərifə xanım özünün tədqiqat işlərini traxomanın müalicəsi ilə bağlı məsələlərə, habelə traxomanın və onun ağır nəticələrinin müalicəsi zamanı o dövrdə yeni olan antibiotiklərin imkanlarından səmərəli istifadə etməyin öyrənilməsinə həsr edib. Bu tədqiqatların nəticələri Zərifə xanım Əliyevanın 1960-cı ildə “Sintomisin terapiya metodlarının başqa birləşmələri traxomanın müalicəsi” mövzusunda müvəffəqiyyətlə müdafiə etdiyi namizədlik dissertasiyasının əsasını təşkil edib. 1968-ci ildən başlayaraq Zərifə xanım Əliyeva professional oftalmologiyanın problemləri ilə ciddi məşğul olub. Bu sahənin əhatə dairəsinin çox geniş olmasına baxmayaraq, gözün peşə xəstəlikləri probleminə dərin və çoxsahəli marağını Zərifə xanım Əliyeva bütün həyatı boyu itirməyib. Alim dünyada ilk dəfə olaraq peşə patologiyasını araşdıran elmi-tədqiqat laboratoriyası yaradıb və praktiki olaraq elm aləmində yeni bir istiqamətin - peşə oftalmologiyasının əsasını qoyub. Apardığı tədqiqatların gedişində “Göz yaşının axmasının fiziologiyası”, “Gözün və görmə sinir yolunun yaşla əlaqədar dəyişiklikləri”, “Gözün hidrodinamik sisteminin anatomik fizioloji təbiəti” və s. kimi onlarla elmi məqalələr və monoqrafiyalar çap etdirib. Uzunmüddətli müşahidələrin və tədqiqatların nəticələri görkəmli həkimin “Azərbaycanın kimya sənayesinin bəzi müəssisələrinin işçilərinin görmə üzvünün vəziyyəti” mövzusunda doktorluq dissertasiyasının əsasını təşkil edib. 1976-cı ildə Q.Helmqolts adına Moskva Göz Xəstəlikləri İnstitutunda həmin dissertasiyanın müdafiəsi zamanı Sovet İttifaqının aparıcı alimləri Zərifə xanımın elmi əsərlərini çox yüksək qiymətləndiriblər. Zərifə xanım Əliyevaya 1977-ci ildə tibb elmləri doktoru elmi dərəcəsi verilib.
Görmə orqanının peşə patologiyası sahəsində apardığıelmitədqiqat işlərininuğurlunəticələrinə görəakademikZərifə ƏliyevakeçmişSSRİ-ninoftalmologiyasahəsində ən mötəbər mükafatıolanSSRİTibbElmləri AkademiyasınınM.İ.Averbaxadına mükafatınalayiqgörülüb.KeçmişSSRİ-dəbumükafatıalanilkqadınalimkimionunadıoftalmologiyaelminintarixinədüşüb. Zərifə xanım haqlıolaraqbeləhesabedirdiki, həkimin peşəmövqeyionunxəstəyə münasibətini müəyyənləşdirən başlıcaamildir: “Yalnızoşəxs əsl həkimdirki, xəstənin ağrılarını məhzözününağrılarıhesabedir.Beləbirhəkimüçünhər dəfə xəstəni qəbul etmək, hər dəfə xəstəliyədüçarolmuşinsanlasöhbət etmək həm xəstə qarşısında, həm də cəmiyyət qarşısında, ən başlıcası isəözvicdanı qarşısında əxlaqi məsuliyyət deməkdir”.
Özününzəngintibbtəcrübəsinə və həyat müdrikliyinə əsaslanan Zərifə xanım Əliyeva həkimin xəstə ilə necə davranmağınadairtövsiyələrverirdi.Bumünasibətlərdə həkimin “sözlə” müalicə edə bilmək bacarığınıönplanaçəkirdi.Onunfikrincə, səhiyyəişçisininəxlaqının əsaslarını səmimiyyət, xəstənibaşadüşmək bacarığı, xeyirxahlıq, təvazökarlıq, təmənnasızlıq təşkiledir.AkademikZərifə Əliyeva həm də görkəmliictimaixadimidi.O,keçmişSSRİSülhüMüdafiə Komitəsininüzvü, AzərbaycanSülhüMüdafiə Komitəsi sədrininmüavini,Ümumittifaq“Bilik” Cəmiyyəti İdarə Heyətinin,ÜmumittifaqOftalmoloqlarElmiCəmiyyəti Rəyasət Heyətininüzvüolub, “Əməkdarelmxadimi” fəxri adınalayiqgörülüb.
Zərifə xanımın Azərbaycandaoftalmologiyaelminininkişafında müstəsna xidmətlərivar. O, vaxtilə Azərbaycandagenişyayılmış traxomanın,dünyatəcrübəsində birincilər sırasında peşə,xüsusiləkimyavəelektronsənayelərində peşə fəaliyyəti ilə bağlıgözxəstəliklərinin öyrənilməsi, profilaktikası və müalicəsinə, habelə oftalmologiyanınmüasirproblemlərinədairbirçoxsanballı tədqiqatların,ocümlədən, “Terapevtikoftalmologiya”, “İridodiaqnostikanın əsasları”kiminadirelmiəsərlərin müəlliflərindənbiri, 12monoqrafiya, dərslik və dərs vəsaitinin, 150-yə yaxınelmiişin, 1ixtiravə 12 səmərələşdirici təklifin müəllifidir. Zərifə Əliyeva yüksəkixtisaslı səhiyyə kadrlarının hazırlanmasınaböyükəmək sərfetmişdir.
Dünyaoftalmologiyaelminintanınmış simalarıdaZərifə xanım Əliyeva haqqında yüksək fikirlər söyləyiblər. Görkəmlioftalmoloq,akademikA.Nesterovdeyib: “Zərifə Əliyevaçoxağıllıinsanvəböyükprofessionalidi. Mənonuözsahəsinin məşhuralimihesabedirəm.Oftalmologiyadao,birnömrəliidi”.
AkademikN.Puçkovskaya“xeyirxahlıq Zərifə xanımın həyat tərziidi” deyərək,aliminyüksəkinsanikeyfiyyətlərəmalikolduğunuvurğulayıb.
ProfessorN.ŞulpinaZərifə xanım Əliyevanı belə xarakterizəedib: “Bizonusevmişik,sevirikvəömrümüzünsonunaqədər sevəcəyik. Zərifə xanımın bədiiduyumu, bədii istedadı bənzərsizidi. Zərifə xanım necəböyükməharətləifaedir, nəğmələroxuyurdu.Onunincə barmaqları sürətləpianonundilləri üstündə gəzir, toplaşdığımız otağı bəzəngur, bəzən də həzinmusiqisədalarıbürüyürdü.Birqadınkimidə Zərifə Əziz qızı haqqındabirneçə kəlmə deməyə bilmərəm.Təbiətonaqeyri-adiqadın cazibədarlığı bəxşetmişdi.Onungörkəmi, qalın saçları, sifətininqövsvaricizgisi, açıq alnı, insanın qəlbini riqqətə gətirənqaragözləri heyranlıqdoğurmayabilməzdi. Zərifə Əziz qızınınbütünvarlığı hərəkətlərindən vəüzününmimikasındanoxunurdu. Mənonuheçzamanəsəbi, qəzəbli görməmişəm. O, həmişə gülərüz,xeyirxahidi. Zərifə xanımın əlləri xüsusilə insanıvalehedirdi.Bubalacaqadın-cərrah əllərisankitəmasdaolduğuhər şeyəistilikverirdi,eynizamanda,buəllərdə ailə qayğılarının, qadın əməyinin izlərini də sezməkmümkünidi. Beləki, Zərifə xanım yüksək təbəqəyə mənsubolsadaevişlərindənboyunqaçırmazdı”.
ProfessorA.Brovkinaonu“nəciblik və mənəvi paklıq timsalı” adlandırıb.ProfessorV.V.Şmelyevaisə Zərifə xanımı belə təsviredib: “Əgər mən peşəkar ədəbiyyatçıkimiZərifə xanım Əliyeva haqqında əsər yazası olsaydım,heçşübhəsizki,onu“Əvəzolunmazinsanhaqqındapovest” adlandırardım”.
Zərifə xanım Əliyeva istedadı və həyatenerjisiilə gələcəkdəçoxişlər görməyidüşünürdü.Ömrününsonuncuanınakimi, O, həyatla, gələcəkplanlarlayaşayırdı. Yüksək səviyyəli peşəkaralimkimineçə-neçə insanın gözlərinəişıq verən, onları həyataqaytaranakademikZərifə xanım Əliyeva 1985-ciilaprelayının 15-dəMoskvaşəhərindəbuişıqlıdünyayagözünüyumaraq, əbədiyyətəqovuşdu. 1994-cü ildə isəOnunnəşi MoskvanınNovo-Deviçyeqəbiristanlığından Bakıya gətirilərək, Fəxrixiyabanda, atasının qəbri yanında dəfnolundu.İndiburaxalqımızınbiranım yerinə, ziyarətgahaçevrilib.İndiBakıdaGözXəstəlikləriİnstitutu, Naxçıvanda isə şəhər poliklinikasıonunadını daşıyır. Bakının Binəqədirayonuərazisində Zərifə xanımın adına istirahət parkı salınıb.Paytaxtda, eləcə də, Naxçıvan şəhərində Zərifə Əliyevanın adını daşıyan küçəvar.
Zərifə xanım ləyaqətli, humanist, xeyirxah, mehriban insan idi. Peşəsində qazandığı uğurlarda ONUN bu xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Xeyirxahlıq, bir növ, onun həyat tərzinə çevrilmişdi. O, həmişə xüsusi qayğıya ehtiyacı olan tənha insanlara, kimsəsiz və yetim uşaqlara böyük diqqətlə yanaşırdı. Onun xatirəsini sadə xalqın yaddaşında ehtiramla yaşadan, həm də, bu mərhəmət və şəfqətdir. Ulu öndər Heydər Əliyevin müasir Azərbaycan qadınının problemlərinə böyük diqqət yetirməsində, sözsüz ki, Zərifə xanımın şəxsi nümunəsidə mühüm rol oynayırdı. Güclü şəxsiyyət və dərin zəka sahibi olan Zərifə xanım Ulu öndərə etibarlı mənəvi dayaq idi. Odur ki, Zərifə xanımın işıqlı obrazı yüksək vətənpərvərlik və humanizm rəmzi kimi həmişə bizimlə qalacaq, onun parlaq xatirəsi daim anılacaq, qədirbilən xalqımızın qəlbində əbədi yaşayacaq.
18.04.2025
[email protected]
KRİMİNAL
